امروز مشهد مقدس مفتخر است که با تکیه بر عزم جهادی مدیرانش و همت والای فرزندانش، توانسته ۲ خط فعال در قطارشهری داشته باشد و خدمتی نوین به زائران امام هشتم(ع) و مجاوران حضرتش ارائه نماید. این امر محقق نشد، جز با کار و تلاش بی‌وقفه و دلسوزانه‌ای که امروز شاهد به بارنشستن نتایجش هستیم.
در این گزارش نیم نگاهی گذرا بر بخشی از تلاش‌های آبادگرانه شده است و دفتر تلاش‌های شبانه‌روزی خادمان شهر ورق خورده است.
اتصال به فرودگاه در خط یک قطارشهری مشهد
اتصال خط یک قطارشهری به فرودگاه بین‌المللی شهید هاشمی‌نژاد طی ۴ سال گذشته سبب شد مشهد را تبدیل به اولین شهری کند که قطارشهری آن به فرودگاه متصل شد.
کلنگ احداث خط شماره یک قطارشهری مشهد در آذر ماه سال ۱۳۷۹ به زمین خورد. این خط به طول ۲۴٫۵ کیلومتر فرودگاه شهید هاشمی‌نژاد را به منطقه وکیل‌آباد متصل کرد. در فاز اول خط ۱ عملیات اجرایی ۲۰ کیلومتر از این مسیر حدفاصل نخریسی به وکیل‌آباد انجام شد به گونه‌ای که فرآیند احداث این خط ابتدا به طول ۱۱ کیلومتر به صورت زیرزمینی در تونل کم عمق و ۹ کیلومتر در مسیر همسطح بنا شد.
این خط در میدان تقی‌آباد یا ایستگاه شریعتی خط ۲ را قطع می‌کند. فاز اول خط یک قطارشهری پس از طی فراز و نشیب‌های بسیار و گذشت ۸ سال از زمان کلنگ‌زنی آن، بالاخره در سالروز ولادت امام رضا(ع) در اسفند ماه سال ۹۲ به دست دکتر احمدی‌نژاد رییس جمهوری وقت به بهره‌برداری رسید.
احداث فاز دوم خط یک نیز به طول ۴٫۵ کیلومتر و با داشتن دو ایستگاه جدید شامل بوستان ریحانه و فرودگاه برنامه‌ریزی شد و مسیر توسعه خط یک را به فرودگاه شهید هاشمی‌نژاد وصل کرد.
اجرای خط یک قطارشهری مشهد به صورت LRT انجام گرفت و برآورد مالی آن ۲٫۱۳۰ میلیارد ریال و مشخصات سازه‌ای مسیر آن تونل زیرزمینی بتنی کم عمق است. مسیر توسعه خط یک توسط ریاست جمهوری دکتر روحانی در بهمن ماه سال گذشته به صورت رسمی افتتاح شد.
کار در عمق زمین در خط ۲ قطارشهری مشهد
همچنین پیگیری احداث خط ۲ قطارشهری و تکمیل و بهره‌برداری از آن نیز اقدام دیگری است که توسط جهادگران انقلابی در مشهد اجرایی شد. از این خط به عنوان بزرگترین پروژه زیرساختی طول تاریخ شهر مشهد یاد می‌شود که آثاری از اجرای آن بر روی زمین دیده نمی‌شد. اما در عمق زمین کار و تلاش ادامه داشت تا اینکه فاز نخست خط ۲ قطارشهری در بهمن ماه ۹۵ به مردم مشهد مقدس و زائران علی‌بن‌موسی‌الرضا(ع) تقدیم شد.
این خط با هدف اتصال شمال شرقی شهر مشهد به جنوب آن و کاهش ترافیک شهری و کاهش آلایندگی هوا در این کریدور برنامه ریزی شد. خط ۲ قطارشهری با عبور از نقاط ترافیکی بسیار مهم شهر نظیر میدان فجر، راه‌آهن، شهدا، میدان شریعتی،کوهسنگی، میدان شهید کاوه و… به زائران و مسافران رضوی و مجاوران مشهد مقدس خدمت‌رسانی می‌کند.
مسیر خط۲ قطارشهری به طول ۱۴٫۵ کیلومتر از انتهای بولوار طبرسی شمالی در شمال شرقی شهر مشهد شروع شده و تا بولوار شهید فکوری در جنوب شهر ادامه می‌یابد. مسیر خط به صورت زیرزمینی احداث شده و حفاری تونل توسط ۲ دستگاه حفار مکانیزه TBM انجام شده است.
خط ۲ قطارشهری مشهد به مانند کشتی به گل نشسته‌ای بود که بیش از ۵ سال از زمان گلنگ‌زنی آن در سال ۸۷ می‌گذشت و به دلیل تامین‌نشدن منابع مالی موردنیاز، اثرات سوء‌اعمال تحریم‌های ظالمانه و تغییر نرخ ارز در انتهای سال ۹۲ تنها ۱۷ درصد پیشرفت فیزیکی را با خود یدک می‌کشید.
این در حالی بود که با روی کار آمدن دور چهارم شورای اسلامی شهر مشهد و مدیریت جدید شهری، عزم‌ها جزم شد تا این کشتی به گل نشسته بار دیگر به حرکت افتد و گردونه کار و تلاش در تونل‌های این خط از سر گرفته شود.
اندر حکایت رکوردهای خط ۲ قطارشهری مشهد
با دستور شورای اسلامی شهر مبنی بر از سرگیری پروژه و عزم جزم سید صولت مرتضوی شهردار مشهد، نه تنها فعالیت در خط ۲ قطارشهری از سرگرفته شد، که رکوردهای مثال زدنی نیز به ثبت رسید. در این بین آنچه بیش از همه رخ می‌نماید، پیشرفت حفاری خط ۲ قطارشهری در سال اول فعالیت چهارمین دوره شورای اسلامی شهر و مدیریت شهری است که معادل ۵ سال ما قبل از آن است. یعنی حفاری یک سال، معادل ۵ سال ماقبل از آن.
این پیشرفت بی‌نظیر همه را مصمم‌تر کرد تا به رکوردهای دیگری نیز دست یابند. برای مثال در خط ۲ قطارشهری رکورد حفاری ۳۶ مترطول در روز توسط دستگاه TBM به ثبت رسید. البته کار به همین‌جا ختم نشد. بلکه رکورد حفاری ٣٩٢ ‌متری در جبهه‌جنوبی خط ۲ نیز شکسته شد. این امر به آن معنا است که از تمام ظرفیت‌ها با نهایت همت و توان بهره‌گیری شد تا کار حفاری در سریعترین زمان ممکن به نتیجه مطلوب برسد.
البته سرعت در انجام کار به معنای کاستن از کیفیت نبوده و نیست. بلکه همواره ارائه خدمت با بهترین کیفیت مدنظر مدیریت شهری بوده است. در این راستا کمترین خطا در جریان حفاری خط ۲ به ثبت رسید. براساس گزارش‌های ارائه شده، حفاری خط ۲ قطارشهری، بدون حتی یک میلی‌متر انحراف از مسیر اصلی صورت گرفت.
از دیگر پیشتازی‌هایی که در خط ۲ قطارشهری به ثبت رسید، می‌توان به رکوردشکنی در سگمنت‌گذاری خط ۲ اشاره کرد. قطعات پیش‌ساخته بتنی در تونل‌سازی را سگمنت می‌گویند. مهندسان کشورمان موفق شدند بالاترین مقاومت سگمنت در کشور را که معادل ۸۰ مگاپاسکال است، تولید و برای استفاده در خط ۲ قطارشهری مشهد به کارگیری کنند. در عین حال رکورد حفاری ماهیانه خط ۲ قطارشهری مختص مسیر جنوبی این خط در خردادماه امسال با ۳۹۲ متر حفاری به ثبت رسید.
کار کارستان دیگری نیز انجام شد. مشهدی‌ها هیچگاه خاطره ناخوشایند فاز یک خط یک قطارشهری را فراموش نمی‌کنند. آن هم زمانیکه پس از سال‌های سال انتظار بهره‌برداری از خط، با ریل‌هایی مواجه شدند که هیچ ناوگانی بر روی آن نبود. در واقع بعد از احداث خط، موضوع ناوگان مطرح شد و همین امر سبب شد تا ۳ سال موضوع بهره‌برداری به تاخیر بیافتد و مشهدی‌ها تنها به تماشای ریل‌ها و ایستگاه‌های خط یک بسنده کنند.
اما برای اینکه این تجربه تلخ دوباره تکرار نشود، موضوع ساخت واگن‌ها همزمان با احداث تونل و ایستگاه‌های خط ۲ دنبال شد. به طوری‌که اولین ناوگان وارد شده شامل ۳ رام قطار ۱۵ واگنه بود که پس از بارگیری در بندر دالیان چین و طی مسیر چندهزار کیلومتری تا بندرعباس، در نیمه خرداد ماه امسال به مشهد مقدس رسید.
رکورد احداث همزمان ۲ خط نیز از آن مشهد است. دولت در حالی مجوز احداث خط ۳ قطارشهری مشهد را صادر کرد که شرط پیشرفت ۷۰ درصدی در خطوط پیشین را گذاشته بود. اما کار شروع احداث خط ۳ قطار شهری زمانی در مشهد زمانی شروع شد که پیشرفت خط ۲ حدود ۵۰ درصد بود و احداث شفت و شروع حفاری خط ۳ قطارشهری مشهد آغاز شد.
خط ۳ قطارشهری؛ مشهد در آیینه آینده
بالاخره تیغ‌های دستگاه حفار به پروژه خط ۳ قطارشهری مشهد رسید و حفاری این خط را در دستور کار مدیریت شهری قرار دارد. این خط قرار است در آینده نزدیک مسیر بولوار صبا یا شهرک ابوذر تا انتهای بولوار امیریه واقع در منطقه الهیه مشهد را با طول حدود ۲۸٫۵ کیلومتر از جنوب شرق به شمال غرب و برعکس پوشش ‌دهد.
به این ترتیب که این خط از پایانه اتوبوسرانی در انتهای خیابان امام رضا(ع) تا میدان بیت‌المقدس ادامه داشته، با عبور از چهارراه خسروی و چهارراه شهدا به میدان شهدا می‌رسد. در این مسیر نیز بیشترین سرویس را به زائران حرم امام رضا(ع) و قشرهای متوسط ارائه می‌نماید. این خط سپس تا میدان فردوسی ادامه می‌یابد و در میدان جانباز و از طریق بولوار جانباز به بزرگراه امام علی(ع) می‌رسد و سپس با طی تمام مسیر بولوار امامیه به اراضی امامیه خواهد رسید. آخرین ایستگاه خط ۳ نیز در محل احداث ترمینال جدید اتوبوسرانی برون شهری غرب مشهد خواهد بود.
گرچه کلنگ آغاز عملیات اجرایی‌ خط ۳ قرار بود در اردیبهشت امسال توسط معاون اول رییس جمهور به زمین بخورد، اما به یک باره این موضوع منتفی شد، تا اینکه اواسط خرداد سال جاری و هم‌زمان با نیمه شعبان وزیر کشور با سفر به مشهد، پروژه خط ۳ قطارشهری مشهد را کلنگ‌زنی کرد. پس از آن شورای اسلامی شهر با گذراندن مصوبه‌ای، اجرای این پروژه را به قرارگاه خاتم الانبیاء(ص) واگذار کرد.
۱۹ کیلومتر از طول خط ۳ قطارشهری در مسیر شرق به غرب و برعکس بوده و دارای ۲۴ ایستگاه است. حداکثر سرعت قطارها ۸۰ کیلومتر در ساعت و متوسط سرعت آنها ۳۶ کیلومتر در ساعت خواهد بود. همچنین ظرفیت جابجایی مسافر تا ۲۰ هزار نفر در ساعت در هر جهت در نظر گرفته شده و مساحت اراضی قطارشهری روی هم رفته ۴۶ هکتار است. عملیات اجرایی ساخت خط ۳ خرداد ماه ۱۳۹۴برابر با نیمه شعبان آغاز شد و عملیات حفاری فاز یک این خط در فرودین ماه سال جاری به ثبت رسید. همچنین حفاری فاز دوم خط ۳ نیز در شهریورماه ۹۵ اجرایی گردید.
تاکنون حفاری در کل مسیر پروژه خط ۳ قطارشهری با ۳ کیلومتر پیشرفت انجام شده که شامل مسیر شرقی و غربی است.
البته در افق توسعه‌ای، خطوط دیگری شامل خط‌ ۴ مترویی نیز تعریف شده است که به مرور اجرایی خواهد شد.